De Nederlandse economie bevindt zich in een precaire situatie. De aanhoudende inflatie stuwt lonen omhoog, terwijl de arbeidsproductiviteit deze stijging niet volgt en door die stijgende lonen een dalende trend laat zien. Deze disbalans vormt een risicofactor die de concurrentiepositie van Nederland op de middellange termijn aanzienlijk verzwakt. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat de arbeidsproductiviteit in 2023, na ruim vijf jaar van stagnatie, nu zelfs daalt. Hoewel de definitieve cijfers voor 2024 nog niet beschikbaar zijn, is het al wel duidelijk dat ook dit jaar een afname van de arbeidsproductiviteit zal laten zien. Deze ontwikkeling duidt op een significante verschuiving die, indien deze trend zich voortzet, serieuze consequenties kan hebben voor de Nederlandse welvaartspositie.
Deze dalende arbeidsproductiviteit is des te prangender in het licht van de voortschrijdende vergrijzing van de Nederlandse bevolking. De komende jaren zal een steeds groter wordende groep ouderen afhankelijk zijn van de sociale voorzieningen, terwijl de beroepsbevolking in verhouding krimpt. Dit betekent dat een relatief kleinere groep werkenden de financiële lasten zal moeten dragen van een groeiend aantal niet-werkenden. In deze demografische realiteit is een stijging van de arbeidsproductiviteit geen luxe, maar een absolute noodzaak. Zonder een structurele verbetering van de productiviteit per gewerkt uur is het onmogelijk om de toenemende kosten van de vergrijzing op te vangen en de welvaart op peil te houden. De huidige trend van dalende arbeidsproductiviteit zet de financiële houdbaarheid van het Nederlandse sociale stelsel op de lange termijn dan ook zwaar onder druk.
In het licht van de beschreven uitdagingen is het cruciaal dat Nederland vol inzet op technologieën die de arbeidsproductiviteit kunnen verhogen. Automatisering en kunstmatige intelligentie (AI) bieden enorme potentie om de efficiëntie te vergroten en het gebrek aan arbeidskrachten te compenseren. Echter, op dit cruciale terrein dreigt Europa, en daarmee ook Nederland, de aansluiting te verliezen. Terwijl de Verenigde Staten en China in hoog tempo investeren in de ontwikkeling en implementatie van AI en robotica, blijven de Europese inspanningen achter. Deze terughoudendheid in investeringen en innovatie vergroot het risico op een structurele achterstand, met alle gevolgen van dien voor de concurrentiekracht en toekomstige welvaart. Het is daarom van essentieel belang dat zowel de overheid als het bedrijfsleven de urgentie inzien en de komende jaren significant meer gaan investeren in deze sleuteltechnologieën om een verdere daling van de arbeidsproductiviteit te voorkomen en de welvaart op de lange termijn veilig te stellen.